Krogulec (Accipiter nisus) to jeden z 18 gatunków ptaków szponiastych gniazdujących w Polsce. Jego liczebność w naszym kraju szacowana jest na ok. 20 000-40 000 par, co wśród ptaków szponiastych daje mu drugie miejsce po myszołowie. Łatwo wyliczyć, że daje to średnio 70 par na każde nadleśnictwo. Jest najliczniejszym ptakiem szponiastym na przelotach. W ciągu sezonu liczeń na Mierzei Wiślanej notuje się ponad 5000 osobników.

Jest to stosunkowo niewielki ptak szponiasty. Długość jego ciała waha się w granicach 30-40 cm a rozpiętość skrzydeł 60-80 cm. Co ciekawe, samica jest o ok 5 cm większa od samca. Jest to tzw. odwrócony dymorfizm płciowy. Ubarwienie wierzchu ciała jest łupkowoszare bądź brązowawe, brzuch natomiast jest jasny, poprzecznie prążkowany, u samca z wyraźnym rdzawym odcieniem. W locie uwagę zwracają stosunkowo krótkie i zaokrąglone skrzydła i długi, kanciasto zakończony ogon. Charakterystyczny jest też jego lot – po kilku szybkich uderzeniach skrzydeł następuje krótki lot ślizgowy. Dobrą cechą ułatwiającą rozpoznanie jest głos, ale tu potrzebne jest już pewne doświadczenie. Żyje ok. 15 lat.

Jest to ptak związany z lasami. Prowadzi skryty tryb życia. Gniazda zakłada w drągowinach iglastych, preferując przegęszczone partie drzewostanów. Ciekawostką jest, że w czasie wysiadywania jaj samica przechodzi całkowite pierzenie, tracąc na ten czas zdolność lotu. Jest wtedy całkowicie zdana na samca, który dostarcza jej  pożywienie. Takie zachowanie jest wyjątkiem w wśród ptaków szponiastych.

Poluje na drobne ptaki, przede wszystkim wróble, sikory, zięby i drozdy, atakując je głównie w locie. Jest doskonale przystosowany do drapieżnego trybu życia i chwytania zdobyczy wśród pni i gałęzi drzew. Stosunkowo krótkie i szerokie skrzydła oraz długi ogon umożliwiają sprawne manewrowanie i szybkie zwroty.  Długie nogi pozwalają sięgać po ptaki ukrywające się w plątaninie gałęzi. Atakuje ostrymi szponami a hakowaty dziób służy do sprawnego uśmiercania ofiary i dzielenia na mniejsze kawałki. Jest niezwykle szybki i zwrotny, atakuje zwykle z zaskoczenia. Zimą chętnie poluje w pobliżu osiedli ludzkich. Szczególnie upodobał sobie karmniki, gdzie łatwo o potencjalną zdobycz.

Krogulec jest często mylony z jastrzębiem a także z myszołowem. Jak odróżnić te trzy gatunki obrazuje film „Krajowe drapole cz. 2. jastrząb vs. Krogulec” z kanału „Ptasia sterfa”. Zapraszamy: