Mówiąc o dziuplach w pierwszej chwili myślimy o dzięciołach. Są one nie tylko stałymi mieszkańcami dziupli, ale też ich „producentami”. To właśnie one, obok kilku zaledwie gatunków ptaków, wykuwają je w żywym lub martwym drewnie. W tym gronie jest jeden wyjątek – to krętogłów, jedyny krajowy dzięcioł, który nie tylko samodzielnie nie wykuwa dziupli ale też podejmuje wędrówki na odległe zimowiska. Więcej informacji o dzięciołach można znaleźć we wcześniejszych artykułach: Dzięcioły cz. 1 i Dzięcioły cz. 2.

Obok dzięciołów w zasadzie jedynie sikory: uboga, czarnogłówka i czubatka potrafią wykuć samodzielnie dziuple. Ich delikatne dzioby i budowa głowy nie są przystosowane do pracy w twardym, żywym materiale, skupiają się więc na miękkim drewnie martwych drzew, głównie osiki i olszy.

Amatorów zamieszkania w tak wygodnym i bezpiecznym mieszkaniu jest w ptasim świecie wielu. Duże dziuple zajmowane są przez sowy, nieco mniejsze zajmują gołąb siniak i dudek a te o jeszcze mniejszym otworze wlotowym: szpaki, muchołówka żałobna, sikory, mazurek i szereg innych gatunków. Ciekawym mieszkańcem dziupli jest kowalik, który zbyt duży otwór wlotowy zakleja mieszanką gliny i śliny, przystosowując go w ten sposób do swoich wymiarów. Dziuple to nie tylko miejsce gniazdowania, ale także bezpieczne i przytulne schronienie w okresie zimowym, w czasie złej pogody czy po prostu w nocy.

W gronie mieszkańców dziupli są też ssaki: nietoperze, wiewiórki i pilchowate a wśród nich występująca u nas popielica. To ciekawe leśne zwierzątko bytuje w lasach liściastych, głównie w buczynach. W zasadzie nie schodzi na ziemię, przemieszcza się przeskakując po gałęziach i pniach drzew. Zdecydowaną większość roku przesypia w norce, latem natomiast zamieszkuje nadrzewne dziuple.

Przytulnym i suchym schronieniem w pniu drzewa nie pogardzą też owady. W naszych okolicach są to zwykle osy, szerszenie i dzikie pszczoły. Ciekawym gatunkiem związanym może nie tyle z samymi dziuplami co z próchniejącym drewnem (a te zwykle są ze sobą powiązane), jest pachnica dębowa.

To tylko kilka informacji o dziuplach i ich mieszkańcach. Zainteresowanym polecamy film wyprodukowany przez Leśne Studio Filmowe „Dziuple i ich mieszkańcy”. Do tej pory otrzymał kilka nagród o randze europejskiej m.in. na Zagreb Tourfilm Festival i Finisterra Arrábida Film Art & Tourism Festival w Portugalii.