Asset Publisher Asset Publisher

Niecierpliwe niecierpki

Z zielnika roślin leśnych

Lato to pora kwitnienia wielu gatunków roślin zielnych. Wśród nich są te, które preferują ocienione dno lasu. Do grupy tej należą niecierpki. Są to rośliny szeroko rozpowszechnione na świecie. W polskich lasach spotkać możemy 4 gatunki: niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere), niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora), niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera) i niecierpek pomarańczowy (Impatiens capensis). W naszym Nadleśnictwie występują trzy pierwsze spośród tu wymienionych.

Niecierpek jest roślina jednoroczną. Jest też tzw. rośliną autochoryczną tzn. posiada zdolność wykorzystywania własnych sił do rozrzucania nasion. Wystarczy podmuch wiatru lub dotknięcie, by nastąpiło nagłe i gwałtowne skręcenie się ścianek owoców i energiczne rozsypanie nasionek. Z tą właściwością wiąże się nazwa rodzajowa – Impatiens co znaczy „niecierpliwy, drażliwy, niewytrzymały”. Nazwa gatunkowa niecierpka pospolitego – I. noli-tangere znaczy dosłownie „nie dotykaj mnie”.

Niecierpek pospolity zwykle tworzy gęste łany (Fot. J. Kuczyńska)

Niecierpek pospolity jest jedynym w tym gronie gatunkiem rodzimym. Jest to pospolita roślina ocienionego dna lasu. Rośnie głównie w buczynach, łęgach i lasach mieszanych. Preferuje gleby wilgotne i mokre, bogate w próchnicę. Często tworzy duże i gęste skupiska - na 1 m2 można doliczyć się nawet 1000 roślin. Dawniej wykorzystywany był jako roślina jadalna i lecznicza przy kamicy nerkowej i dolegliwościach pęcherza moczowego. Roztarte pędy podobno pomagały przy stłuczeniach i poparzeniu pokrzywą. Z kwiatów wytwarzano barwnik, którym farbowano włosy na czerwono, natomiast mieszanka kwiatów i liści barwiła wełnę na żółto.

Niecierpek drobnokwiatowy jest gatunkiem obcym w naszych lasach (Fot. J. Kuczyńska)

Niecierpek drobnokwiatowy trafił do nas z gór środkowej Azji. Choć pochodzi z tak daleka, doskonale zaadoptował się do naszych warunków. Podobnie jak pozostałe obce gatunki niecierpków jest u nas roślina inwazyjną. Występuje łanowo w naszych lasach, wypierając nierzadko nasze rodzime gatunki.

Niecierpek gruczołowaty uprawiany jest jako roślina ozdobna (Fot. L. Koszutowska)

Niecierpek gruczołowaty to uciekinier z ogródków. Ten i inne gatunki niecierpków hodowane są często ze względu na duże i piękne kwiaty. Niecierpek gruczołowaty doskonale czuje się w stanie dzikim, szczególnie w miejscach wilgotnych, wzdłuż rowów i dróg.

Jak już wspomniano, niecierpek ma zdolność rozrzucania swoich nasion. Z tego względu ktoś kiedyś nazwał go „pstrycznik” a o co dokładnie chodzi pokazuje króciutki filmik L. Koszutowskiej.