Czym właściwie są porosty? Temat jest mocno złożony. Porosty lub inaczej grzyby zlichenizowane to organizmy zbudowane z grzybów i glonów, głównie zielenic lub sinic. Zdarza się jednak, że plechę porostu tworzą trzy organizmy. Trudnym zagadnieniem jest też rozpoznawanie porostów. Nawet dobrzy fachowcy nie są w stanie dokonać tego na podstawie zdjęcia lub żywego okazu, gdyż w wielu przypadkach konieczne jest użycie mikroskopu lub odczynników chemicznych.

Porosty występują praktycznie wszędzie: na murach, skałach, na liściach, gałęziach, na korze drzew, na murszejących pniakach czy na ziemi. Różna jest ich struktura: od płaskiej skorupiastej, poprzez łuseczkowatą, listkowatą, krzaczkowatą po nitkowatą i wielopostaciową. Naukowcy dostrzegli bezpośredni związek między strukturą porostów a ich wrażliwością na zanieczyszczenia powietrza. Zależność jest taka, że im bardziej złożona struktura porostu, tym większa jego wrażliwość na zanieczyszczenia. Z drugiej strony na to patrząc – jeśli spotykamy porosty o bardzo złożonej budowie to wiemy, że jesteśmy w rejonie o bardzo czystym powietrzu. Utworzono dobrze już znaną skalę porostową. Obejmuje ona 7 stopni zanieczyszczenia powietrza. I stopień to tzw. bezwzględna pustynia porostowa czyli rejon o silnie zanieczyszczonym powietrzu.

Przedstawiona na zdjęciu powyżej mąkla tarniowa to porost z V stopnia skali czyli obszaru o mało zanieczyszczonym powietrzu. W naszych lasach nierzadko spotkać można włostkę czy brodaczkę – porosty z VI czy nawet VII stopnia skali, wskazujące na nieznaczne lub znikome zanieczyszczenie powietrza.

Przyjrzyjmy się teraz bliżej niektórym porostom, które najczęściej spotykamy w naszych lasach.  Wędrując po suchych i ubogich borach sosnowych napotkamy całe dywany srebrzystych, niepozornych „krzaczków". To chrobotek leśny lub reniferowy. Są pospolite zarówno w Polsce jak i w świecie, występują prawie na wszystkich kontynentach, sięgając po północne wybrzeża Grenlandii i Svalbardu.

Innym ciekawym gatunkiem jest chrobotek szydlasty. Nietrudno pomylić go z bardzo podobnym chrobotkiem rdzawym. Obydwa występują na murszejącym drewnie, stąd znaleźć je można na starych, próchniejących pniakach. One również są szeroko rozpowszechnione zarówno w Polsce jak i w świecie.

Szereg porostów objętych jest ochroną gatunkową: ochrona ścisła obejmuje prawie 180 gatunków, częściowa 25 zaś 11 wymaga tworzenia stref ochronnych wokół ich stanowisk. Bodajże największą problemem w ochronie jest rozpoznanie gatunków. Dla przykładu - niezbyt wtajemniczony obserwator przyrody może mieć problemy z odróżnieniem brodaczki od włostki, podczas gdy ochronie podlega...  50 gatunków brodaczki i 20 gatunków włostki. Niech nas to jednak nie zniechęca – świat porostów to temat niełatwy ale naprawdę ciekawy i intrygujący.